جنبش روشنایی؛ پژواکی از عدالت و برابری که این‌بار در ملبورن طنین انداخت
در ملبورن، جایی دور از جغرافیای رنج، خاطره‌ی خونین ۲۳ ژوئیه ۲۰۱۶ دوباره جان گرفت و شعار «برق برای بامیان، عدالت برای افغانستان» بر لب‌های مهاجران هزاره طنین انداخت.
نویسنده: همایون عترت/ رادیونشاط
نهمین سالیاد قربانیان جنبش روشنایی، بزرگ‌ترین حرکت مدنی معاصر افغانستان، این‌بار هزاران کیلومتر دورتر از کابل در قلب ملبورن برگزار شد؛ جایی‌که افغان‌های مهاجر، استادان دانشگاه، فعالان اجتماعی و نماینده فدرال استرالیا، «کسندرا فرناندز»، گرد هم آمدند تا یاد بیش از ۸۰ شهید ۲۳ ژوئیه ۲۰۱۶ را زنده نگه دارند و بار دیگر فریاد عدالت، برابری و توسعه متوازن برای افغانستان را در فضای استرالیا طنین‌انداز کنند.
پیامد ها و اهداف این حرکت اجتماعی:
جنبش روشنایی یکی از بزرگ‌ترین و مهمترین حرکت‌های مدنی در تاریخ معاصر افغانستان بود که در واکنش به تصمیم دولت در خصوص تغییر مسیر پروژه انتقال برق ۵۰۰ کیلوولت (TUTAP) از مسیر اصلی بامیان به مسیر سالنگ شکل گرفت. این جنبش عمدتاً توسط مردم مناطق مرکزی افغانستان، به‌ویژه جامعه هزاره، راه‌اندازی شد و هدف اصلی آن عدالت اجتماعی، برابری توسعه‌ای و اعتراض به تبعیض سیستماتیک بود.
جنبش روشنائی و شکل گیری آن:
در سال ۲۰۱۶، دولت افغانستان اعلام کرد که مسیر پروژه برق TUTAP – که قرار بود برق را از آسیای مرکزی به کابل و دیگر ولایت‌ها منتقل کند؛ از بامیان به سالنگ تغییر داده خواهد شد. این تصمیم با انتقاد شدید فعالان مدنی، کارشناسان فنی، بزرگان و مردم مناطق مرکزی مواجه شد، زیرا بامیان از ولایت‌هایی است که به‌شدت از کمبود زیرساخت‌ها، به‌ویژه برق، رنج می‌برد.
کابل و بزرگ‌ترین تظاهرات مسالمت آميز در تاریخ معاصر:
در تاریخ ۲۳ جولای ۲۰۱۶ (۲ اسد ۱۳۹۵)، هزاران تن از شهروندان کابل، عمدتاً از اعضای جنبش روشنایی، در یک تظاهرات مسالمت‌آمیز و عاری از خشونت در شهر کابل تجمع کردند تا خواهان بازگشت مسیر اصلی پروژه از طریق بامیان شوند. اما این تظاهرات با یک انفجار انتحاری خونین مواجه شد که منجر به کشته شدن بیش از ۸۰ تن و زخمی شدن صدها نفر گردید.
کنش ها و پیامد های این حرکت مسالمت آمیز:
این حمله که گروه داعش مسئولیت آن را بر عهده گرفت، بازتاب گسترده داخلی و بین‌المللی داشت. بسیاری این رویداد را یکی از فاجعه‌بارترین حملات علیه اعتراض‌های مدنی در افغانستان دانستند. پس از این حادثه، دولت وعده‌هایی برای بررسی مجدد پروژه داد اما مسیر برق تغییر نیافت.
جنبش روشنایی با وجود سرکوب و فشارهای متعدد، نمادی از آگاهی مدنی، مطالبه عدالت و مبارزه با تبعیض در افغانستان شد. این جنبش همچنین نشان داد که جامعه مدنی افغانستان ظرفیت بزرگی برای اعتراض مدنی و سازمان‌یافته دارد، حتی در شرایط دشوار امنیتی.
ملبورن و نگاهی به این حرکت:
در 3 آگوست، 2025، شهر ملبورن استرالیا میزبانِ نهمین سالیاد شهدای جنبش روشنایی به پاس ارج گذاری بزرگ‌ترین حادثه 23 جولای سال 2016 بود.
حضور نماینده فدرال استرالیا، خانم کسندرا فرناندز، اساتید دانشگاه ها، فعالین اجتماعی و فرهنگی و بزرگان مردم در این گردهمایی و تأکید همه به عدالت اجتماعی و فرهنگی و تقویت نظام پاسخگو و شفافیت در تطبیق برابری و عدالت اجتماعی در افغانستان، صحبت های مؤثر شدند.
و مخصوصا قطعه شعری که در وصف این حادثه، توسط شاعر نامدار افغانستان آقای سید نادر احمدی، بیان شد عظمت و بزرگی این برنامه را بیشتر کرده بود.
---------
Enlightenment Movement: An Echo of Justice and Equality Resounds in Melbourne
By Homayoun Etrat | Radio Neshat
Melbourne, 3 August 2025 — Thousands of kilometres from Kabul, the memory of the bloody 23 July 2016 bombing came alive in Australia’s cultural capital. Afghan migrants, academics, social activists and Australia’s federal MP Cassandra Fernandez gathered in the heart of Melbourne to mark the ninth anniversary of the Enlightenment Movement’s martyrs, renewing the call for balanced development, justice and equality in Afghanistan.
Origins and Aims of the Movement
The Enlightenment Movement is widely regarded as one of Afghanistan’s largest civil‐society campaigns. It emerged in 2016 after the Afghan government decided to reroute the 500-kilovolt TUTAP power-transmission project from its planned path through Bamyan to the Salang Pass. Residents of Afghanistan’s central highlands—especially the Hazara community—saw the change as yet another instance of systemic discrimination that would leave Bamyan, one of the country’s least developed provinces, without desperately needed infrastructure. The movement demanded social justice, equal access to development and an end to discriminatory state policies.
Kabul’s Largest Peaceful Protest
On 23 July 2016 (2 Asad 1395), tens of thousands of mainly Enlightenment Movement supporters held a non-violent demonstration in Kabul, calling for the power line to be restored to its original Bamyan route. The rally turned tragic when two Islamic State suicide bombers attacked the protesters, killing more than 80 people and injuring hundreds.
Aftermath and Significance
The attack drew international condemnation and was labelled one of the deadliest assaults on civil protest in Afghanistan’s recent history. Although the Afghan government promised to review the project, the route was never changed back. Despite pressure and intimidation, the Enlightenment Movement became a symbol of civic awareness and resistance against discrimination, proving the capacity of Afghanistan’s civil society to organise peacefully even under dire security conditions.
A Melbourne Commemoration
Nine years later, on 3 August 2025, Melbourne hosted a memorial for the movement’s martyrs. Speakers—including MP Cassandra Fernandez, academics and community leaders—underscored the need for transparency, accountability and social justice in Afghanistan. The ceremony’s emotional highlight was a poem by renowned Afghan poet Sayed Nader Ahmadi, whose verses honoured the fallen and reaffirmed the community’s commitment to equity and human dignity.
From Bamyan’s unlit nights to Melbourne’s bright lights, the Enlightenment Movement’s demand remains unchanged: “Power for Bamyan, justice for Afghanistan.”