حفاظت در برابر سیل با گیاهان بومی استرالیا
با در نظر گرفتن این حقیقت که سیل، یکی از حوادث طبیعی رایج در استرالیاست که هر از چند گاهی آسیبهای زیادی به خانه ها و تاسیسات این کشور وارد می کند، دانشمندان همواره در جستجوی راه حل های جدیدی برای مقابله با آن و یا دست کم پیش بینی آن هستند.
یکی از این راه ها، استفاده از گیاهان بومی استرالیاست. الگوی گل دهی گیاهان بومی می تواند به عنوان یک سیستم هشدار دهنده زود هنگام برای تغییرات آب و هوا مورد استفاده قرار گیرد و در عین حال ریشه و برگهای این گیاهان، سدی سبز در برابر آسیبهای سیل و خشکسالی خواهند بود.
گیاهان بومی بر اساس روند تکاملی، توانایی های خاصی در شناسایی تغییرات در آب و هوا دارند و به خاطر تجربه هزاران ساله مواجهه با شرایط بسیار سخت آب و هوایی و شرایط مختلف پایداری و رطوبت خاک، به خوبی علایم مختلف را حس می کنند.
مهمتر از همه، گیاهان بومی مثل اقاقیای استرالیایی، استادان بزرگ جذب و ذخیره آب در مواقع دسترسی به آن و کنترل آب در مواقع سیل هستند. روشی که این گیاهان برای مدیریت محیط اطراف خود به کار می گیرند، به راحتی قابل مشاهده نیست، اما روشی قدرتمند است و می توان اطلاعات بسیار زیادی از آنها آموخت.
گونه های اقاقیا با تطابق فوق العاده با لانینو
در سال 1999، سیلی که هر دویست و پنجاه سال یک بار رخ می دهد، در استرالیای غربی رخ داد و چند هفته بعد، سیل بزرگ دیگری در همان منطقه رخ داد. این رخداد، یک حادثه طبیعی عظیم بود. ابعاد خرابی ها غیر قابل باور بود. دانشمند بوم شناس، Mat Prescott که برای مطالعه چند گونه در معرض خطر از اقاقیا های بومی به استرالیا آمده بود، در نهایت تعجب دریافت که این گیاهان به طور شگفت انگیزی در کناره جاده ها رشد کرده و شکوفا شدند و با مهارت عجیبی خود را با شرایط حاد طبیعی آن روزها تطبیق داده و از آن به نفع خود استفاده کردند.
آنچه که درباره این گیاهان عجیب بود، این بود که شکوفه های آنها علیرغم اینکه توسط آب خیس خورده و باد کرده بودند، باز نشدند تا در باران و سیل از بین نروند. گیاهان، غنچه های خود را بسته نگه داشتند تا نخستین سیل به پایان رسید و خطر آن برای شکوفه ها کم شد. بعد گل ها آرام آرام باز شدند. گرده های مختلفی هم که اقاقیا برای تولید مثل نیاز داشتند، تا زمانی که گلها آماده نبودند منتشر نشد و این یعنی یک نظم و توالی برنامه ریزی شده در گیاهان.
واضح بود که هر گونه اقاقیا، از یک راهبرد چندگانه برای زنده ماندن در شرایط تغییرات عظیم و ناگهانی آب و هوایی استفاده کرده و این چیزی جدا از توانایی های خاص این گیاهان در مواجهه با پدیده های قابل پیش بینی تر بود. این سطح از انعطاف پذیری و این قابلیت تطابق بسیار ارزشمند است چون استرالیا کشوری است که همواره در معرض پدیده های بسیار سهمگین طبیعی مثل ال نینو و لا نینو قرار دارد.
اقاقیا ها، هشدار دهنده های زودهنگام تغییرات شدید آب و هوا
نقاطی که گونه های مختلف اقاقیا ها در آن می رویند در گذشته بسیار تغییر کرده است و این به خاطر تطابق آنها با تغییرات آب و هوایی و محیطی بوده است.
به عنوان مثال، وقتی که حدود بیست هزار سال قبل، زمین در یک دوره پنج هزار ساله سردتر شد بسیاری از گونه های اقاقیاها توانستند که هم بیشتر به سمت شمال و هم به سمت قسمتهای داخلی مرطوب تر و سردتر پیشروی کنند. پس از آن و با گرم شدن دوباره زمین و مناطق مرکزی قاره، بسیاری از این گونه ها به سمت جنوب و سواحل استرالیا رانده شدند.
این جابجایی عظیم گونه های مختلف اقاقیا ها در طول زمان بسیار طولانی سبب شد که گونه های مختلف اقاقیا ها با هم ارتباط برقرار کنند و انواع جدیدی از این گیاهان به وجود آیند. این انواع جدید خاک مناسب رشد خود را پیدا کرده و برای هزاران سال رشد کردند. دلیل اینکه استرالیا در حال حاضر بیش از نهصد و پنجاه گونه اقاقیا دارد نیز همین مساله است و نحوه توزیع آنها در سراسر کشور هم سرنخهای جالبی از تغییرات اقلیمی در گذشته و تغییرات احتمالی آب و هوایی در آینده ارائه خواهد کرد.
بیشتر گونه های اقاقیا استرالیایی فقط ده تا پانزده سال عمر می کنند و به همین دلیل این گیاهان مایلند که در سالهای خشکسالی از گل دهی غیر ضروری پرهیز کنند و شکوفه دهی خود را بر سالهای مرطوب تر متمرکز کنند. به همین دلیل، فصول گل دهی آنها می تواند ما را بسیار زودتر از آنکه خود تشخیص دهیم، از تغییرات فصلی و آب و هوایی آگاه کند.
با مطالعه الگوی گل دهی گونه های مختلف اقاقیا ها در استرالیا می توان از تغییرات سالانه و نیز تغییرات بلند مدت آب و هوایی اطلاعات مفیدی به دست آورد که این اطلاعات بسیار بیشتر از چیزهایی است که تنها با مطالعه بارش ها می توان به دست آورد.
همه اینها به این معنی است که الگوی شکوفه دهی گیاهان بومی مثل اقاقیاها می تواند یک هشداردهنده طبیعی برای سالهای لانینو و النینو به حساب آمده و به ما اطلاعات بیشتری جهت رصد میزان بارشها و بررسی سفره های آب زیر زمینی ارائه دهد و در نتیجه برای حفظ اکوسیستم به ما کمک کند.
گیاهان، سدی سبز در برابر سیل و خشکسالی هستند
این اطلاعات بسیار ارزشمند هستند چون بیشتر صفحه قاره ای استرالیا، در گذشته های بسیار دور بستر دریا بوده که با گذشت زمان از سطح دریا بالا آمده است. یک اثر جانبی این مساله این است که خاک ماسه ای کشور همچنان میلیاردها تن نمک دارد و بیشتر این نمک ها به خاطر میلیون ها سال بارندگی شسته شده و به عمق زمین رفته اند.
با تابش خورشید و گرم شدن آبهای زیر زمینی، آبها گرم شده و به سمت بالا حرکت می کنند و اگر به سطوح بالایی خاک برسند، با بخار شدنشان، نمک محلول در آنها خاک را مسموم می کند. اما خوشبختانه، ریشه عمیق گیاهان بومی مثل اقاقیاها به عنوان مانعی برای بالا آمدن این نمک ها عمل می کند، این ریشه های عمیق اجازه نزدیک شدن سفره های آب زیرزمینی را به سطوح بالاتر نمی دهند.
اثر دیگر این پایین نگه داشتن آبهای زیرزمینی توسط این گیاهان این است که سطوح بالایی خاک همیشه قابلیت جذب آب باران را دارند و با هر بارندگی، آب کاملا در زمین فرو رفته و در مواقع خشکسالی و اوقات کم بارش سال، این رطوبت زمین را تغذیه می کند.
گیاهان بومی استرالیا، گنجینه ای با اهمیت
به این ترتیب است که گیاهان بومی نقشی مهم در حفظ منابع آب و مدیریت سیل ایفا می کنند. اگر این گیاهان به روشی مناسب و در مقیاسی بزرگ در سراسر کشور کاشته شوند ممکن است بتوانند به عنوان یک سد پایدار سبز برای تنظیم سیلابها و مدیریت خشکسالی به کار روند.
بومیان استرالیا از پنجاه هزار سال گذشته تا کنون اقاقیاهای بومی را می شناخته اند و از آنها برای پیش بینی وضعیت آب و هوا استفاده می کردند و به خوبی این گیاهان را می شناسند.
با دانستن این قابلیتهای شگفت انگیز، چه خوب است که امروز نیز استفاده از منابع طبیعی و متحدان سبز انسان مورد توجه قرار گیرد تا بدون دستکاری طبیعت بتوان به خوبی با اثرات منفی حوادث طبیعی در کشور بزرگ استرالیا مواجه شد.
منبع: بخش فارسی اس بی اس