شاخص رفاه کشورهای جهان در سال ۲۰۱۵

بنا به رسم هرساله موسسه پژوهشی لگاتوم به تازگی گزارش سال ۲۰۱۵ خود را درباره شاخص رفاه کشورهای جهان انتشار داد. پژوهشگران این گزارش برای تعیین شاخص ۱۴۲ کشوردر پنج بخش جهان، یعنی آمریکا، اروپا، خاورمیانه و شمال آفریقا، آسیا- اقیانوسیه، و آفریقای سیاه از ۸ زیر شاخص بهره گرفته‌اند.

زیرشاخص‌ها عبارتند از: اقتصاد؛ کارآفرینی و فضای کسب و کار؛ حکومت و حکمرانی؛ آموزش؛ بهداشت؛ امنیت و ایمنی؛ آزادی فردی؛ و سرمایه اجتماعی.

پژوهشگران لگاتوم برای ارزیابی این زیر شاخص‌ها و در نهایت رسیدن به شاخص رفاه از ۹۰ متغیر استفاده کرده‌اند.

به‌طور کلی، زیرشاخص اقتصاد عملکرد کشورها را در حوزه سیاست‌های اقتصاد کلان، چشم‌انداز اقتصادی و پایه‌های رشد و کارآیی بخش مالی، در نظر می‌گیرد.

زیرشاخص کارآفرینی و کارسالاری، بالارفتن فعالیت‌های نوآورانه و برابری فرصت و موقعیت مناسب در محیط کارآفرینی را می‌سنجد.

زیرشاخص حکومت به عملکرد کشورها در زمینه‌های پاسخگویی دولت و کارآمدی آن، انتخابات آزاد، مشارکت سیاسی و حاکمیت قانون توجه دارد.

زیرشاخص آموزش، دسترسی به آموزش، کیفیت آموزش و سرمایه انسانی کشور را مورد سنجش قرار می‌دهد.

زیرشاخص بهداشت، زیرساخت‌های کشورها را در زمینه‌های بهداشت، تندرستی و درمان، و مراقبت‌های پیشگیرانه ارزیابی می‌کند.

در حالیکه زیرشاخص امنیت، عملکرد کشورها را در حیطه امنیت ملی و ایمنی فردی مورد ارزیابی قرار می‌دهد، زیرشاخص آزادی‌های فردی، پیشرفت کشورها را در پاسداری از آزادی‌های فردی و ارتقا سطح مدارا و رَواداری در جامعه می‌سنجد.

زیرشاخص سرمایه اجتماعی به ارزیابی کارکرد کشورها در گستره شبکه‌های اجتماعی و انسجام و مشارکت این شبکه‌ها توجه دارد.

رتبه‌بندی شاخص رفاه برای سال ۲۰۱۵

۳۰ کشور اول از ۱۴۲ کشور در فهرست لگاتوم به ترتیب رتبه عبارتند از:

۱ نروژ، ۲. سوئیس، ۳ دانمارک، ۴ نیوزیلند، ۵ سوئد، ۶ کانادا، ۷ استرالیا، ۸ هلند، ۹ فنلاند، ۱۰ ایرلند، ۱۱ ایالات متحده آمریکا، ۱۲ ایسلند،۱۳ لوکزامبورگ، ۱۴ آلمان، ۱۵ بریتانیا، ۱۶ اتریش، ۱۷ سنگاپور، ۱۸ بلژیک، ۱۹ ژاپن، ۲۰. هنگ‌کنگ، ۲۱ تایوان، ۲۲ فرانسه، ۲۳ مالت، ۲۴ اسپانیا، ۲۵ اسلوونی، ۲۶ جمهوری چک، ۲۷ پرتقال، ۲۸ کره جنوبی، ۲۹ لهستان، ۳۰. امارات متحده عربی.

۳۰ کشور آخر از ۱۴۲ کشور به شرح زیر است:

۱۱۳ زامبیا، ۱۱۴ نیجر، ۱۱۵ اوگاندا، ۱۱۶ کامرون، ۱۱۷ تانزانیا، ۱۱۸ ساحل عاج، ۱۱۹ موزامبیک، ۱۲۰ جیبوتی، ۱۲۱ موریتانی، ۱۲۲ مالاوی، ۱۲۳ عراق، ۱۲۴ سیرالئون، ۱۲۵ نیجریه، ۱۲۶ اتیوپی، ۱۲۷. جمهوری کنگو (کنگو برازویل)، ۱۲۸ زیمبابوه، ۱۲۹. توگو، ۱۳۰ پاکستان، ۱۳۱ گینه، ۱۳۲ لیبریا، ۱۳۳ آنگولا، ۱۳۴ سودان، ۱۳۵ یمن، ۱۳۶ سوریه، ۱۳۷ جمهوری دموکراتیک کنگو، ۱۳۸ بوروندی، ۱۳۹ چاد، ۱۴۰ هائیتی، ۱۴۱ افغانستان، ۱۴۲ جمهوری آفریقای مرکزی.

در جدول رتبه‌بندی لگاتوم، روسیه جایگاه ۵۲ و چین جایگاه ۵۸ را دارد و هند با سه پله ترقی نسبت به سال ۲۰۱۴، در رده ۹۹ قرار دارد.

ارزیابی پژوهشگران لگاتوم نشان می‌دهد که نروژ به خاطر سطح بالای آزادی‌های فردی و کیفیت مراقبت‌های پزشکی و بهداشتی و همچنین پیوندهای مستحکم اجتماعی شهروندانش، رتبه اول رفاه را در جهان از آن خود کرده است.

کشور سوئیس برای سومین سال متوالی رتبه دوم را دارد در حالیکه دانمارک از رتبه چهارم در سال ۲۰۱۴ به رتبه سوم صعود کرده است.

علاوه بر این، مقایسه شاخص‌های رفاه لگاتوم در هفت سال گذشته نشان می‌دهد که اندونزی بیش از هر کشوری در جهان توانسته است رتبه خود را ۲۱ پله بالا ببرد و به رتبه ۶۹ ارتقا پیدا کند.

در میان کشورهای آفریقای سیاه، جایگاه روآندا از سال ۲۰۰۹ تاکنون ۱۷ پله بالا رفته است و این کشور در رتبه ۱۰۱ قرار دارد.

در مقابل جایگاه سوریه ۲۳ پله، تونس ۲۸ پله و ونزوئلا ۱۶ مرتبه در جدول رده‌بندی نزول کرده است.

جمهوری آفریقای مرکزی برای دومین سال متوالی در آخرین رتبه جهانی، یعنی رتبه ۱۴۲، قرار دارد.

برخی از یافته‌های کلیدی لگاتوم

سنگاپور از نظر زیر شاخص اقتصاد رتبه اول را در میان ۱۴۲ کشور جهان دارد و از این رو اقتصاد سنگاپور موفق‌ترین اقتصاد جهان محسوب می‌شود. این کشور با سرمایه سرانه نیروی کار که معادل ۲۴۰۷۰ دلار است در جایگاه دوم در جهان قرار دارد. اضافه بر این، ۴۷ درصد صادرات تولیدی سنگاپور در حوزه تکنولوژی پیشرفته است و از این رو این کشور رتبه سوم را به خود اختصاص داده است.

بریتانیا از نگاه کارآفرینی در دنیا در جایگاه ششم قرار دارد و در واقع جز برترین‌ها محسوب می‌شود. این کشور در سطح اروپا بهترین کشور برای کسب و کار است و ۸۸ در صد شهروندان بریتانیا بر این باورند که سخت‌کوشی موجبات یک زندگی موفق را فراهم می‌کند.

کانادا با ارتقا پنج پله در جدول رتبه‌بندی شاخص رفاه، از نظر زیر شاخص صیانت از آزادی‌های فردی رتبه اول را در جهان دارد. این کشور بیشترین انعطاف و رَواداری را در قبال مهاجران نشان می‌دهد و ۹۲ درصد آنها کانادا را کشور خوبی برای مهاجران می‌دانند. علاوه بر این، ۹۴ در صد شهروندان کانادا اظهار داشته‌اند که برای ترسیم و شکل‌دهی به زندگی و آینده‌شان کاملاً آزادند.

بسیاری از کشورهای حوزه نوردیک (سوئد، دانمارک، فنلاند، نروژ و ایسلند) در ارتباط با اشتغال‌زایی با مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنند. نرخ بیکاری در سوئد ۷٫۸ درصد، در فنلاند ۹٫۴ در صد و در دانمارک ۶٫۳ درصد است. درصد بیکاران در آمریکا و بریتانیا به ترتیب ۵٫۵ و ۵٫۴ درصد است.

شاخص رفاه در بیشتر کشورهای افریقای سیاه اُفت داشته است و از این رو رتبه برخی از کشورها مانند بوتسوانا و نامیبیا ۴ در صد کاهش پیدا کرده است. بوتسوانا که زمانی پر رونق‌ترین کشور آفریقا بود اینک رتبه ۷۷ را دارد که پایین‌تر از آفریقای جنوبی است. آفریقای جنوبی رتبه ۷۵ را از آن خود کرده است.

در رابطه با آمریکای لاتین، بیشتر شهروندان این منطقه از نظر تأمین امنیت فردی در کشورشان ناراضی‌اند و به دولت و سیستم قضایی خود اطمینان ندارند. در ونزوئلا فقط ۲۲ در صد مردم در شب احساس امنیت می‌کنند که پایین‌ترین درصد جهان است. در مجموع، در آمریکای لاتین کمتر از ۵۰ درصد مردم احساس امنیت می‌کنند و به اجرای صحیح قانون و دولتشان خوش‌بین‌اند.

خاورمیانه و شمال آفریقا

گزارش لگاتوم با اشاره به ظهور و تشدید فعالیت‌های گروه خلافت اسلامی (داعش)، گسترش جنگ و خشونت در خاورمیانه و آسیب‌پذیری کشورهای آن می‌گوید، شاخص رفاه در سوریه و عراق حتی قبل از پیشروی و پاگیری داعش، روند نزولی داشت. بر پایه این گزارش، علت این روند تضعیف جوامع این کشورها است که از سست شدن توانمندی خانواده‌ها و کمک‌های اجتماعی از سوی دولت، رشد فراینده بیکاری، بی‌ثباتی اقتصادی، نارضایتی از سطح آزادی‌های فردی و بالا رفتن نگرانی شهروندان ناشی می‌شود.

با این همه، گزارش لگاتوم تاکید دارد که آسیب‌پذیری‌های اجتماعی به حوزه فعالیت‌های داعش و به کشورهای عراق سوریه محدود نمی‌شود و این کاستی‌ها را می‌توان به درجات مختلف در اغلب کشورهای خاورمیانه و آفریقای شمالی مشاهده کرد.

رتبه‌بندی شاخص رفاه در کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا در میان ۱۴۲ کشور برای سال ۲۰۱۵ به شرح زیر است:

۳۰ امارات متحده عربی، ۳۶ کویت، ۳۸ اسرائیل، ۴۲ عربستان سعودی، ۷۸ ترکیه، ۷۹ مراکش، ۸۸ اردن، ۹۶ الجزایر، ۹۷ تونس، ۹۸ لبنان، ۱۰۶ ایران، ۱۱۰ مصر، ۱۲۳ عراق، ۱۳۵ یمن، و ۱۳۶ سوریه.

شاخص‌ها و زیرشاخص‌های ایران

رتبه‌های شاخص رفاه ایران از سال ۲۰۰۹، سالی که لگاتوم ارزیابی و مقایسه میزان رفاه کشورها را آغاز کرد، عبارتند از:

۹۳(سال ۲۰۰۹)، ۹۲ (سال ۲۰۱۰)، ۹۷ (سال ۲۰۱۱)، ۱۰۲ (سال ۲۰۱۲)، ۱۰۱ (سال ۲۰۱۳)، ۱۰۷ (سال ۲۰۱۴) و ۱۰۶ (سال ۲۰۱۵).

شایان ذکر است که در سه سال اول یعنی بین سال‌های ۲۰۰۹-۲۰۱۱، موسسه لگاتوم ۱۱۰ کشور را مورد ارزیابی قرار داد و از سال ۲۰۱۲ شمار این کشورها به ۱۴۲ افزایش یافت.

این موسسه هشت زیر شاخص رفاه ایران و جایگاه آنها را میان ۱۴۲ کشور اینگونه تعیین کرده است: اقتصاد رتبه ۱۰۵، کارآفرینی رتبه ۹۲، حکومت و حکمرانی ۱۲۲، آموزش ۶۵، بهداشت ۶۷، امنیت و ایمنی رتبه ۱۲۰، آزادی‌های فردی رتبه ۱۳۱، و سرمایه اجتماعی رتبه ۱۱۵

همانگونه که در رتبه‌بندی‌های بالا دیده می‌شود، شاخص رفاه ایران برای سال ۲۰۱۵ در مقایسه با سال پیش یک پله بالا رفته است.

بهترین زیر شاخص ایران در زمینه آموزش است که رتبه ۶۵ را دارد. در مقابل پایین‌ترین زیر شاخص ایران در ارتباط با آزادی‌های فردی است که در جایگاه ۱۳۱ قرار دارد.